وەبیرمە لە مەکتەبا دەیان پرسی دوو دانە دوو دەکاتە چەند ؟
هەموو تێکرا دەیان نوسی چوار
کەچی من لە حیسابا نمرەی کەمم دەهێناو دەهاتمە خوار
ئەویش تەنیا لەبەر ئەوەی
 لای من وابوو دوو دانە دوو دەبێت بە یەک
نابێ بە چوار
لای من وابوو ددان و دوو لێو و زبان نابن بە چوار دەبن بە زار
بەتێکرایی دەکەن هاوار
لای من وابوو دوو دەستو دوو لاقی مرۆڤ نابن بە چوار
لە لەشێکا وادێنە کار
لای من وابوو گەرەک خانو کۆلان شەقام نابن بە چوار
دەبن بە شار
تێیدا دەژین دەولەمەند و خەلکی هەژار
لای من وابوو کۆلکە و ریشە لق و گەلا نابن بە چوار
دەبن بە دار
هەندێک کوورت و هەندێک درێژ و وەکو چنار
لای من وابوو ئەوین و دڵ جوانی و پاکی نابن بە چوار
دەبن بە یار لە لای دڵدار
ئەو هەمووەی وا دوو بە دووەی دەبن بە یەک نابن بە چوار
یەک جار زۆرن بەڵام لەکوێ دێنە ژمار
تەنیا ئەوەندەیی دەزانم لەشم سەت پارچە بکەن
بم دەنە ژێر گولەو رەکبار بچمە سەر دار
قسەی دڵم دێتە سەر زار
کوردستان هەر وڵاتێکەو نابێت بە چوار

مناطق چهارگانه کردستان در خاورمیانه‌ای واقع شده اند که امروز بنیادگرایی در آن موج می‌زند. کردستان هم به مانند سایر مناطق خاورمیانه ملتهب است اما نه در تب بنیادگرایی دینی، بلکه برای خواسته‌های دمکراتیک، منطقی و موجه. انگار در حالی که در این منطقه از جهان، ملتها و دولتها در آتش نزاع دینی می‌سوزند، می‌باید بزرگترین ملت بی‌دولت جهان، قلب تحولات دمکراتیک برای آنها باشد.در دوران جنگ سرد دولتهایی که سرکوبگر کردها بودند، برای چندین دهه از چتر بالانس ابرقدرتها برای تداوم سرکوب خود استفاده می‌کردند. ترکیه و ایران (دوران پهلوی) به جبهه غرب پیوسته بودند و سوریه و عراق نیز متحد شوروی شده بودند. در چنین فضایی فریاد حق‌طلبی کردها حتی در دوران حقوق بشر جیمی کارتر هم به جایی نمی‌رسید.پس از پایان این بالانس قدرت اینبار ظهور حکومتهای دینی و نزاع بین شیعه و سنی مانع پیش روی کردها شده بود که آنها البته هیچ‌گاه تسلیم این فضای غالب نشدند.در سوریه دومین حکومت کردی در شرف تکوین است. در ایران اگرچه کردها دستاوردی فیزیکی و ملموس نداشته اند اما در نقطه عطفی تاریخی، دوران سربرآوردن جریانات جدید و پوست انداختن جریانات قدیمی به سر می‌برند.هر چند در فجایعی نظیر فتوای خمینی در اوایل انقلاب ایران و عملیاتهای انفال و شیمیایی کردن حلبچه در عراق و همچنین انکار هویتشان در ترکیه و سوریه، تنها مانده بودند و حتی اخبار این رویدادها در رسانه های جهان انعکاسی نمی یافت؛اکنون شرایط برای آنها تغییر کرده، کردها در کردستان عراق دارای حکومتی خودمختار و فدرال هستند. در ترکیه مبارزات آنها دستاوردهای مهمی داشته و روند 'مذاکره و صلح' جای روند 'سرکوب و انکار' را گرفته است.چند هفته پیش که تصاویر کشتار غیرنظامیان کرد توسط جبهه النصره در سوریه منتشر شد، هیاتی حقیقت‌یاب متشکل از نمایندگان کردهای مناطق چهارگانه کردستان برای بررسی این رویداد راهی سوریه شد که پیامی آشکار برای جامعه جهانی داشت: کردها دیگر در برابر جنایتهای دشمنانشان و سکوت جامعه جهانی کوتاه نخواهند آمد و از این پس، خود به یاری همدیگر خواهند شتافت.در این نوشته سعی خواهد شد فراتر از این منظر کلی، نگاهی دقیق‌تر به هرکدام از مناطق کردستان انداخته شود و روند تحولات دمکراتیک آنها در تعارض با جریان غالب اسلامی در خاورمیانه بررسی شود.

قسمت (2)

بهمن توتونچی" از ترجمه ی داستانهای ددهقورقوت و ننه سرما تا پژوهشگری تاریخ معاصر کردها ":  به راستی چرا ؟! ترکیه کهقوانین داخلی خود (از جمله قوانین قضایی) را با خواسته های اروپا تطبیق داده و حکماعدام را لغو نمود ، مسئله ی قبرس را حل و حتی در زمینه ی شکوفای اقتصادی ، از بعضیکشورهای اروپایی پیشی گرفته ، اما ترکیه همچنان در رویای رفتن به اتحادیه اروپا درخواب زمستانی به سر می برد . به راستی چرا آقای تازه ؟! بدون شک مسئله ی کردهاستوبارها و بارها پارلمان اروپا به دولتمردان ترکیه گوشزد نموده اند ، چرا کهکلیداصلی رفتن به اتحادیه اروپا، احقاق حقوق انسانی کردها در ترکیه می باشد. چرا اینقدرمسئله ی کردها در ترکیه برای دولتمردان حائز اهمیت است تا جایکه حاضرند از ورود بهاتحادیه اروپا سرباز زنند ، اما مسئله ی کرد بودن در ترکیه همچنان لاینحل بماند . بارها و بارها آپو را تجزیه طلب معرفی می کردند اما غافل از اینکه آپو اعلام نمودهاست که تجزیه طلبی و جدایی طلبی ، یعنی تک رنگی ، محرویت و انزوا ، او معتقد است کهمسئله ی اساسی برای ملتها ، نه تاسیس دولت بلکه بنیان نهادن رژیم دمکراتیک است . چرا که استقرار دمکراسی مرزهای تاسیس دولت را در نوردیده و مناسب ترین و واقعبینانه ترین راه حل در راستای منافع خلق هاست . حال جناب آقای تازه آیا این آرمانگرایانه است یا توهم یا شعار ؟ کدامش ؟ آیا از این انسانی تر سخن گفتن و جامه ی عملبه آن پوشیدن ( که وظیفه ی دولتمردان ترکیه است) سبب نمی شود، که بدون دستیابی بهدولت ملی ، زیستنی توام با آرامش و آسایش مابین کرد و ترک در چهارچوب دولت دمکراتیکتحقق یابد. شاید به همین دلیل آپو مسئله کنفدرالیسم دمکراتیک را مطرح کرد چرا که آنرا مدلی می داند با خصوصیات و معیارهای مخصوص به خود که در آن همه ی رنگ ها ،نژادها ، ملت ها و فرهنگ ها را در خود جای می دهد و بدون اینکه آنها را در هرج ومرج فرو برده و آسمیله نماید بلعکس هر کس با هر نژاد ، قوم ، ملت ، دین و با هویت واراده ی مستقل خویش زندگی خواهد کرد. آری این است که آپو با جسارت تمام می گویدکنفدرالیسم دمکراتیک خلق ها مبدا اساسی زندگی من است ، چرا که راه من راه آزادیخواهی تاریخ است ، راه برابری و عدالت برای تمامی انسانهاست ، راه خلق و رسیدن بهدمکراسی در تمامی جهان است .

قسمت (1)

بهمن توتونچی" از ترجمه ی داستانهای ددهقورقوت و ننه سرما تا پژوهشگری تاریخ معاصر کردها ":  از سالهای 1377 نا 1379بنده به عنوان کتابدار و مسئول کتابخانه در کتابخانه ی شماره ی یک سنندج مشغولفعالیت بودم، بسیار طبیعی است که شغلم ارتباطهای فرهنگی زیادی را می طلبید، ازجمله حضور آقای عرفان قانعی فرد به عنوان عضو در کتابخانه فوق الذکر، تا آنجا کهبنده به یاد دارم آقای قانعی فرد در حوزه ی ادبیات کار می کرد و بس. بگذریم کهآقای قانعی فرد دوران دانشجوی را سپری می کرد و امروز هم دارای مدرک دکترا ست!البته تعجب نخواهم کرد که چطور و چگونه مدرک دکترا گرفتنند، اما آنچه شگفتی من رابرانگیخت پژوهشگری تاریخ معاصر کردها می باشد که آقای قانعی فرد آن را یدک می کشد. اما نکته ی مهم و شگفت انگیزتر برخورد آقای قانعی فرد با مسائل کردها می باشد آن همدر مقام یک پژوهشگر تاریخ که بیشتر جنبه ی پرخاشگری و تخریب دارد تا تحقیق و تفحص ونقد. به راستی چرا ؟! حال قبل از اینکه به نقد مطلب آقای قانعی فرد مندرج درروزنامه ی شرق در روزهای پنچ شنبه 3 شهریور و شنبه 5 شهریور بپردازم، یادآور شومکه بنده متعلق به هیچ دسته، گروه و حزبی نیستم بلکه، در مقام یک روزنامه نگارمستقل با روحیه ی حقیقت طلبی خویش به نقد آنها خواهم پرداخت آن هم در مورد پ . ک . ک و آقای عبدالله اوجالان .آقای قانعی فرد در مقاله ی خود تحت عنوان سفریناگهانی، تکاپوی دیگری از کردها، بعد از اینکه به روابط حکومت اقلیم با همسایگانو نقاط مشترک آنها می پردازد، به طور بسیار اعجاب انگیزی به پ . ک .ک می تازد و آنرا غده ای سرطانی معرفی می نماید که جان هزاران انسان را گرفته و جز ناآرامی درکردستان نتیجه ای در بر نداشته، اما بدون هیچ توضیحی. به راستی اولین سوالی کهذهن آدمی را به خود مشغول می سازد اینکهچرا آقای قانعی فرد پ . ک. ک را غده یسرطانی معرفی می کند؟! مطمئنا اگر آقای قانعی فرد به عنوان پژوهشگر تاریخ (نهمترجم) بیشتر به خود زحمت می دادند می توانستنند به این مهم پی ببرند که تشکیل پ . ک . ک به عنوان حزب نه فرقه، آن هم در سی سال پیش در ترکیه در حالی شکل گرفت کهکردها از لحاظ هویتی (فرهنگی و ملی) کاملا مسخ شده بودند.

اگر چه فیلم قدیمی ترین رسانه جمعی صوتی و تصویری در اواسط دهه 1920به چندین شهر کردی رسید اما سینمای زبان کردی شروع کندی را داشت. در خصوص جنبه های سیاسی همه فیلم ها خواه وارد شده یا تولید شده به صورت بومی مجبور است توسط کمیته سانسور حکومت اجازه داشته باشند یک گزارشگر یک بار از کارگردانی کرد یلمازگونی، درمورداینکه چرا تا به حال هیچ فیلم کردی را به زبان کردی تولید نکرده است سوال پرسید. او در جواب گفت: واضحا به خاطر اینکه زبان کردی به طور قانونی در ترکیه ممنوع شده است. اتحاد جماهیر شوروی و عراق تنها دو کشوری بوده اند که موانع سیاسی در منع توسعه فیلم کردی کمتر بوده است. در اواسط دهه 1920 دو فیلم اصلی در قفقاز شوروی در شرح زندگی کردها قبل و بعد از انقلاب اکتبر تولید شد اگر چه هیچ کدام از این فیلم ها کردی نبوده اند. کار های دیگر چهار اثر هستند در مورد کردهای شوروی در سال های 1956،1932،1979، 1982 تولید شده اند. تولید فیلم در عراق ریشه جدید دارد در 1950 تنها دو فیلم زیر نظر کارگردان خارجی تولید شد. سرمایه و کارکنان آموزش دیده حتی در بغداد هم وجود نداشتند چه برسد به نواحی استانی همچون کردستان. تعداد فیلم های خارجی پخش شده به طور سالانه درطول آن زمان 400 فیلم تخمین زده شده بود که از این 400 تا 30./. آن ها به زبان مصری و عربی بود و تقریبا همه فیلم های غیر عربی به زبان عربی زیر نویس می شد. در جولای 1925 در سلیمانیه اولین باری بود که یک فیلم در یک شهر کردی عراق به صورت زیرنویس به نمایش گذاشته شد.